تغذیه برنج در شالیزار

تلفات کود ازته در زراعت برنج به علت شرایط غرقابی به ۴۰ تا ۶۰ % می رسد. برای افزایش راندمان کود و کاهش هزینه تولید و جلوگیری از مسمومیت آب های زیر زمینی ضرورت دارد که بنحو مطلوب و صحیح از کودها استفاده بعمل آید.لذا باید تمام کود های فسفاته۳۰-۴۰ % وکود ازته ۵۰ %و کود پتاسه را از قبل از آخرین مرحله آماده سازی بستر بدون حضور آب به زمین داده و بلافاصله آنرا بزیر گل کنیم.
وقتی کود بدون آب با خاک مخلوط می گردد کلوئید های خاک که بار منفی دارند کود را در برگرفته و مانع از شستشو زیاد کودهای ازته و پتاسه می گردند. از طرفی چون کود فسفاته و پتاسه در قسمت احیاء خاک که ریشه در آن فعالیت دارد قرار می گیرد جذب آن توسط ریشه گیاه به آسانی امکان پذیر می گردد.

نقش و اهمیت ازت در گیاه برنج

ازت عنصر اصلی تشکیل دهنده پروتئین و بوجود آورنده پروتوپلاسم بوده و بطور کلی در ساختمان گیاه بخصوص برگ و ساقه دخالت دارد. فعالیت اولیه ازت تشکیل پروتئین پرتوپلاسمی لازم برای افزایش ساقه، پنجه و ساخت برگ می باشد.
دومین اثر مهم ازت افزایش فتوسنتز در واحد برگ می باشد. از آنجائیکه ازت عنصر لازم جهت تشکیل کلروفیل می باشد، با افزایش آن در مزرعه میزان کلروفیل و در نتیجه فتوسنتز افزایش می باید. مصرف ازت به حد متعادل، برگ و فتوسنتز را در واحد سطح افزایش داده و باعث ازدیاد ذخیره کربوهیدرات در برگ می شود. مصرف بیش از اندازه ازت موجب افزایش بیش از حد ساقه و برگ شده و ضریب جذب نور را کاهش می دهد. از طرف دیگر با افزایش بیش از اندازه برگ تنفس زیاد شده و در نتیجه تعادل بین فتوسنتز و تنفس بهم خورده و تولید مواد نموی کاهش خواهد یافت.(بیشترین مواد نموی هنگامی تولید می شود که مساحت برگ به حد اپتیمم رسیده باشد.)
اگر در زمان کوتاهی مقدار زیادی ازت جذب گیاه شود میزان قندی که در اثر فتوسنتز و یا تجزیه نشاسته ذخیره شده بوجود می آید کاهش یافته و اسیدهای آمینه به پروتئین تبدیل شده و در ساختمان گیاه بشکل اولیه خود ذخیره می گردند. از طرف دیگر کمبود ازت در مرحله تولید پنجه باعث کاهش تعداد خوشه شده و در مرحله ظهور سنبله و خوشه تا تکمیل نمو طولی آن موجب کاهش تعداد دانه در خوشه و کاهش وزن هزار دانه و در نتیجه کاهش عملکرد را در پی خواهد داشت.

تعداد کود ازته مورد نیاز ارقام مختلف

در زراعت برنج عموما از کود اوره استفاده می شود. اوره پس از مصرف توسط آنزیم اوره آز به آمونیم تبدیل و سپس مورد استفاده گیاه قرار می گیرد. ولی توصیه ما کود ازت مایع میباشد. محصول N-UP گروه تولیدی زعیم با دارا بودن ۳۰ درصد عنصر نیتروژن که شامل هر سه گروه عنصرN، یعنی ۱۵ %= (Urea) N، ۵/۷ %= (Nitrate)N و ۵/۷ %= (Ammonium)N می باشد، جهت تامین ازت مورد نیاز برنج توصیه می شود این محصول حاوی۱۰ درصد اسید آمینه نیز می باشد که اسید آمینه علاوه بر خصوصیات ویژه ای که دارد عملکرد عنصر N را بهبود بخشیده و با تاثیر فوق العاده مثبتی که بر روی مزرعه خواهد داشت مقدار مصرف کود های شمیایی را کاهش می دهد. میزان مصرف آن به رقم مورد کشت بستگی دارد ولی عموماً ۵-۳ لیتر در هکتار توصیه میشود.
مصرف کود ازته در لایه بالایی خاک (گل) :
همانطور که قبلا اشاره شد عدم مصرف صحیح کود ازته تلفات زیادی را در بر دارد. در شالیزارها بعلت غرقابی بودن، تلفات به ۴۰ تا ۶۰ درصد می رسد. یکی از روشهای عدم مصرف صحیح کود ازته مصرف آن در قسمت بالایی لایه یا اکسیده خاک است. اگر اوره یا آمونیم در قسمت بالایی خاک قرار گیرد قسمتی از کود مصرفی در اثر اکسیداسیون N2 ،N2O تبدیل شده و از مزرعه متصاعد می گردد و قسمتی از آن بصورت نیترات و نیتریت در آمده که محلول در آب بوده و بدین ترتیب قسمتی از آن وارد آبهای زیر زمینی گردیده و آبهای زیر زمینی را بشدت مسموم می کند و قسمتی هم از طریق آبشویی از مزرعه خارج و بقیه جذب گیاه می گردد. (برنج نیترات را هم جذب می کند که مورد نیاز فرآیند غذا سازی گیاه برنج نیست و این موضوع فقط سبب افزایش مقدار نیترات در محصول نهایی می گردد که این افزایش جذب نیترات در برنج موضوعی کاملا مضر است.)

مصرف کود ازته در آب

اوره یا آمونیم مصرفی در آب هیدرولیزه شده و قسمتی از آن به آمونیاک تبدیل شده و که به صورت گاز از مزرعه متصاعد می گردد. و قسمتی از آمونیم از طریق آبشویی از مزرعه خارج و قسمتی دیگر وارد آبهای زیر زمینی شده و بقیه جذب گیاه می شود.
مصرف کود از ته در اراضی شبدر کاری شده :
با کشت شبدر ازت هوا توسط باکتریهای موجود در روی غده ریشه تثبیت شده که در صورت کف بر شدن یا کاملا چرانیدن توسط دام ( بدون بقایای گیاهی بالای خاک) می توان تا ۱۰۰ کیلوگرم در مصرف اوره صرفه جویی نمود.
کشت ارقام محلی در این اراضی نیاز به کود اوره نداشته و در ارقام پر محصول پا کوتاه می توان ۴-۳ لیترN-UP گروه تولیدی زعیم را مصرف نمود.
– ارقام محلی و پا بلند میتوان ۴-۳ لیتر دی آمونیم فسفات مایع گروه تولیدی زعیم و ۳-۲ لیتر K.MITO استفاده نمود.
– در ارقام پر محصول پا کوتاه میتوان ۳-۲ لیترN-UP،۳-۲ لیتر Prime، یا ۴-۳ لیتر K.Mito استفاده کرد.

نقش و اهمیت فسفر در گیاه برنج

گرچه فسفر مورد نیاز در گیاه برنج بمراتب کمتر از ازت است. ولی فسفر یکی از عناصر اصلی و مهم گیاه برنج است. اسید فسفو گلیسیریک اولین ماده تولیدی حاصله از فتوسنتز است. بنابراین نقش مهمی در پدیده فتوسنتز دارد لذا کمبود آن فاکتور محدود کننده فتوسنتز است. فسفر یکی از مواد تشکیل دهنده اسید نوکلئیک و اساس تشکیل هسته در پروتوپلاسم سلولهای زنده گیاه برنج می باشد. در نتیجه فسفر برای ازدیاد پنجه که بستگی به تکثیر سلولها دارد لازم است.
فسفر در گیاه عامل اصلی تشکیل دهنده مواد پر انرژی مثل ADP ,ATP (آدنوزین دی و تری فسفات) و نقش مهمی در استفاده و نگهداری انرژی دارد. این عنصر موجب تولید نشاسته ، سلولز و یا انتقال کربوهیدراتها می باشد. فسفراز جمله عناصری است که بسادگی در گیاه نقل و انتقال یافته و بطرف عضوی از گیاه که در حال رشد است منتقل می گردد. از اثرات کمبود فسفر ضعف ریشه، نازکی برگ و تیرگی آن – کوتاه شدن طول گیاه – کاهش تعداد پنجه و تاخیر در باروری و رسیدن دانه می باشد.

مقدار فسفات مورد نیاز ارقام مختلف

مازاد فسفر مصرفی در خاک تثبیت شده و برای سالهای دیگر قابل استفاده است. بعلت مصرف همه ساله و عموما بیش از مقدار مورد نیاز فسفر قابل جذب خاکها بالا بوده و از نقطه بحرانی بیشتر است. و بندرت اراضی هستند که فسفر قابل جذب شان کمتر از نقطه بحرانی باشد. اراضی که فسفر قابل جذب شان از نقطه بحرانی بیشتر است بمدت یک یا چند سال نیازی به دادن کود فسفاته نیست و اراضی که فسفر قابل جذب شان کمتر از نقطه بحرانی است به نسبت کمتری باید فسفر به آن داد.
در صورت عدم تجزیه خاک می توان برای ارقام محلی در حدود ۳-۲ لیتر دی آمونیوم فسفات مایع گروه تولیدی زعیم و برای ارقام پر محصول که عملکرد بیش از۷ تن دارند تا۴ لیتر و به ندرت تا ۵ لیتر مصرف کرد.
مصرف زیاد و بیش از اندازه فسفات در یک تا چند سال عدم جذب بعضی عناصر خصوصا روی را در بر دارد که عدم جذب روی بیماری فیزیولوژی آکاگاره را در پی خواهد داشت. در اثر این بیماری علائم آن دو تا سه هفته بعد از نشاءکاری ظاهر میشود. وجود لکه های قهوه ای مایل به آجری در روی برگهای مسن از علائم بارز این بیماری می باشد. بیماری آکا‌گاره بر حسب نوع علائمی که در گیاه ایجاد می‌کند به سه نوع تقسیم می‌شود. بطور کلی علت این بیماری نارسایی در جذب مواد غذایی توسط گیاه برنج در بعضی از خاک‌ هاست و کمبود طبیعی پتاسیم در خاک، تولید هیدروژن سولفوره H2S زیاد در خاک، کمبود فسفر در خاک و گاهی کمبود روی از جمله عوامل پیدایش این بیماری است. فسفر قابل جذب در خاک را به P.P.M تعیین میکنند یعنی قسمت در میلیون. بعنوان مثال اگر فسفر قابل جذب خاک P.P.M12 باشد یعنی در یک میلیون کیلو خاک ۱۲ کیلو گرم فسفر قابل جذب وجود دارد. نقطه بحرانی فسفره نقطه ای است که اگر فسفر قابل جذب خاک کمتر از آن باشد باید به خاک فسفر داد و اگر فسفر خاک از آن نقطه بیشتر باشد نیازی به دادن کود فسفر نیست. نقطه بحرانی برای ارقام محلیP.P.M 15-18و برای ارقام پر محصول P.P.M 25-26است. یعنی اگر مزرعه ای فسفر قابل جذب آن P.P.M 19باشد و در آن مزرعه ارقام محلی کشت گردد در آن سال نیازی به دادن کود فسفر نیست.

مصرف کود فسفاته بصورت استا رتر فسفر

بمنظور صرفه جویی در مصرف کود فسفره یا کمبود کود فسفاته در زمان نشاء و یا ضعف گیاه در اثر بیماریها، سوختگی ناشی از مصرف علف کش ها و سوختگی ناشی از گرمای زیر نایلون و غیره میتوان از محصول Prime گروه تولیدی زعیم استفاده کرد. از آنجائیکه فسفر موجود در خاک توسط کلوئیدهای خاک ثابت مانده و غیر قابل حرکت است(بر خلاف ازت) چنانچه فسفر موجود در خاک به اندازه کافی نباشد تا ریشه های گیاه پس از نشاء از آن استفاده کند مشکلی از نظر پنجه دهی پیش می آید.کمبود فسفر در مراحل اولیه رشد کاهش پنجه دهی را در بردارد. برای جبران کمبود فسفر موجود در خاک یا صرفه جویی در میزان فسفات مصرفی و همچنین جبران صدمات وارده در اثر سوختگی علف کش ها و گرمای زیاد زیر نایلون و ضعف گیاه در اثر انبوهی و بیماری می توان از استارتر فسفر استفاده کرد.
روش کار بدین طریق است که ابتدا ۳ لیتر محصول Prime گروه تولیدی زعیم را در ۱۰۰ لیتر آب ریخته و محلول حاصله را درچند طشت یا کرت پلاستیکی ریخته و ریشه های نشاء را با گل همراه آن به مدت ۲۰-۱۵ دقیقه در محلول نگهداشته و سپس مبادرت به نشاء کاری نمود. در این مدت فسفر جذب گل ریشه های نشاء شده و از طریق انتشار وارد گیاه گردیده و در نتیجه باعث حرکت یا استارت گیاه می گردد. با این عمل فسفر اولیه گیاه که جهت شروع سریع پنجه دهی لازم است تامین میگردد.

رعایت نکات زیر در اراضی که از محلول Prime در آب استفاده می شود ضروری است

۱- در صورتیکه فسفر قابل جذب خاک از نقطه بحرانی خیلی پایین نباشد این روش فسفر مورد گیاه را تامین می کند و دیگر نیازی به دادن کود فسفاته نیست. چنانچه فسفر قابل جذب خاک خیلی پائین باشد میتوان تا نصف کود Prime مورد نیاز را مصرف کرد. (حدود ۵/۱ لیتر)

۲- در صورت کشت ارقام محلی باید میزان مصرف اوره را در زمان نشاء کاهش داد و در صورت نیاز بصورت سرک بکار برده شود. چون مصرف اوره زیاد سبب ورس(خوابیدگی بوته ها) و شدت بلاست میگردد.

۳- در اراضی که کمبود روی دارند (اراضی باتلاقی و ماندابی) استارتر فسفر کمبود روی را شدت بخشیده و اشکالاتی را از نظر جذب روی بوجود می آورد. لذا باید از مصرف استارتر فسفر در این اراضی حتی المقدور خود داری کرد.

نقش و اهمیت پتاسیم در گیاه برنج

پتاسیم برای تعدادی از فرایندهای بیوشمیایی و فیزیولوژیکی زندگی گیاه مورد نیاز است. در برنج پتاسیم نقش عمده ای در فعال کردن آنزیم های متعدد موثر در رشد و افزایش مقاومت گیاه در مقابل استرس های محیطی دارد بایستی توجه کرد که پتاسیم یکی از سه عنصر مهم برای تولید محصول است که نه تنها نسبت به دیگر عناصر به مقدار زیادی توسط گیاه جذب میشود، بلکه بعنوان پلیس ترافیک شیمیایی نیز عمل می نماید با این معنی که مدیریت سایر عناصر غذایی را در سیستم گیاه تنظیم می نماید.
پتاسیم را به اسامی مختلف نامیده اند از جمله تقویت کننده ریشه، استحکام بخش ساقه، سازنده غذا، فعال کننده آنزیم ، تنظیم کننده تنفس، ناقل قند و نشاسته و سازنده پروتئین و کاهش دهنده پژمردگی، مانع امراض.
برای تامین پتاسم مورد نیاز خاک محصول K.Mito گروه تولیدی زعیم با ۴۰درصد K2O ،۵ درصد ازت، ۵ درصد اسید آمینه توصیه می گردد.
علائم کمبود پتاسم در گیاه برنج معمولا بصورت لکه های قهوه ای مایل به قرمز در برگهای پایین و همچنین درصد بالای ریشه های سیاه شده و یا پوسیده آشکار می شود.کمبود پتاسیم غالبا با بیماری لکه قهوه ای (HelminThosPorium) همراه می باشد. وجود H2S (هیدروژن سولفوره) اسید های آلی، CO2 و مقدار زیاد آهن فرو موجب جلوگیری جذب پتاسیم در گیاه برنج می گردد. وجود مقدار زیاد سدیم و کلسیم نیز ممکن است از جذب پتاسیم جلوگیری نماید.

مصرف کود بر مبنای تجزیه خاک

بر مبنای تجزیه خاک میتوان نسبت به مصرف فسفر ، پتاس ، ازت و سایر عناصر مورد نیاز گیاه برنج اقدام کرد.
اگر فسفر قابل جذب خاک تاP.P.M6 باشد برای ارقام محلی ۳ لیتر و برای ارقام پر محصول ۴ لیتری دی آمونیوم فسفات مایع گروه تولیدی زعیم مصرف کرد.
اگر فسفر قابل جذب خاک تا P.P.M12-6باشد برای ارقام محلی ۲ لیتر و برای ارقام پرمحصول ۳ لیتر دی آمونیوم فسفات مایع گروه تولیدی زعیم مصرف کرد.
اگر فسفر قابل جذب خاک تاP.P.M18-12 باشد برای ارقام محلی ۱ لیتر و برای ارقام پر محصول ۲ لیتر دی آمونیوم فسفات مایع گروه تولیدی زعیم مصرف نمود و اگر فسفر قابل جذب خاک تا P.P.M 25- 19باشد برای ارقام محلی نیازی به دادن کود فسفاته نبوده و پر محصول ۱ لیتر دی آمونیوم فسفات مایع گروه تولیدی زعیم مصرف نمود. اگر فسفر قابل جذب خاک بیش از ۲۶ باشد برای ارقام محلی و پر محصول نیازی به دادن فسفر نیست.(در بالای نقطه بحرانی کود فسفات مورد نیاز نیست و در پایین نقطه بحرانی باید کود مصرف کرد.)
اگر T.N.Vیا مجموعه مواد آهکی خاک بالا و در حد ۶۰-۴۰ % باشد باید ۱ لیتر دی آمونیوم فسفات مایع گروه تولیدی زعیم به مقادیر بالا اضافه کرده چون مواد آهکی جذب فسفر را دچار مشکل میکند. پتاسم قابل جذب خاک اگر ازP.P.M 150 بیشتر باشد نیازی به دادن کود پتاسه نیست. خصوصا اگر آب آبیاری از منبع رودخانه تامین شده باشد.
E.C آب از ۲۲۵۰ میکروموس بالاتر باشد برای برنج کمی خطر دارد و اگر از P.P.M 9-5/7 بیشتر باشد خطرناک می گردد.
اگر آب بینP.P.M 5/2-1 باشد کمی خطر دارد اگر ازP.P.M5/2 بیشتر باشد خطرناک است.(این آبها تلخ مزه هستند.)
مواد آلی خاک اگر بین ۲-۵/۱ درصد باشد خاک از نظر مواد آلی و هوموس خوب بوده و با اضافه شدن مواد آلی خاک میتوان از مصرف فسفر و ازت کاست.که برای این مورد کودSal Stop گروه تولیدی زعیم توصیه میگردد که حاوی ۱۲درصد هیومیک با پایه لئوناردیت ،۱۰ درصد k2o و انواع ریز مغذی ها و مواد قندی آماده جذب برای گیاه می باشد .
روی :
اگر روی خاک از P.P.M2 کمتر باشد باید نسبت به مصرف روی اقدام کرد. برای تامین روی مورد نیاز محصو ل Bloom set گروه تولیدی زعیم پیشنهاد میشود که عملکرد گیاه را در شروع فصل بسیار بهبود می بخشد. با برقراری تهویه خاک میتوان جذب روی را بیشتر کرد.
سیلسیم :
عنصر سیلسیم همراه با پتاسم باعث افزایش وزن هزار دانه ، تقویت دیواره سلولی و بهبود کیفیت رنگ و عطر و بوی برنج شده و برای تامین این عنصر محلول سیلیکات پتاسیم مایع گروه تولیدی زعیم را پیشنهاد می کنیم.